İçinde bulunduğumuz Coronavirüs salgın süreci tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de günlük yaşantımızın en önemli gündemi haline geldi. Ocak ayı itibari ile Çin’in Vuhan kentinden dünyanın neredeyse her yerine kademeli olarak yayılan bu salgın Dünya Sağlık Örgütü tarafından “Pandemi” olarak sınıflandırıldı ve hayatlarımız bir anda büyük bir değişimle karşılaştı. Hiç olmadığımız kadar evdeyiz, günlük alışkanlıklarımız neredeyse kökünden değişiyor. Değişime uyum sağlamak öncelikle, bu değişimi görmek, anlamak ve kabul edip uyumlanmak şeklinde gerçekleşiyor. Bu aşamada hayatımızda kimi önceden aşina olduğumuz kimi tamamen ilk kez duyduğumuz bir sürü kavram günden güne yineleniyor. Ready For Change platformunun değerli yazarları sizler için, gündemin merkezindeki kavramlardan bir COVID-19 sözlüğü derlediler. Bu sözlükte yer alan kavramlarla ilgili gerekli önlemleri doğru şekilde uygulayarak bir an önce sonuç almayı ve dünyanın bu zor günlerden hızlıca, keyifli bir bahara doğru yol almasını diliyoruz. İyi okumalar.
VİRÜS NEDİR?
Virüs, sadece canlı hücreleri enfekte edebilen ve bu yolla kendini çoğaltarak konak canlı üzerinden devamlılığını sürdüren mikroskobik enfeksiyon etkenidir. Virüsler; hayvanlardan ve bitkilerden, bakteri gibi mikroorganizmalara kadar her türlü canlı şekillerine bulaşabilirler. Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkıp kademeli olarak yayılarak, dünyanın yeni gündemi ve büyük bir salgın hastalığın nedeni olan virüsün ismi ise Koronavirüs. Virüsün insanlara, Çin’in 11 milyon nüfuslu kenti Vuhan’daki Huanan deniz ürünleri pazarından kaynaklandığı tahmin ediliyor. Koronavirüs, büyük bir virüs ailesinin bir alt türü. Ancak yeni virüs dahil bu aileden sadece yedi tanesi insanlara bulaşabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre bu yeni tip korona virüsün “kuluçka dönemi”, yani enfeksiyonun kapıldığı andan belirtilerin görüldüğü zamana kadar olan dönem yaklaşık 14 gün.
PANDEMİ NEDİR?
Yenitip koronavirüs nedeniyle yaşanan salgın hastalığın Dünya Sağlık Örgütü tarafından “pandemi” olarak tanımlanmasının ardından, bu yeni kavram günlük dilimize yerleşti. Pandemi, dünyada birden fazla ülkede veya kıtada, çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara verilen genel isim. Pandemi durumu ile yoğunlukla virüslerde karşılaşılabiliyor. Virüsün yayılması ve tutunması pandemik olarak yorumlanıyor. Bir hastalık veya tıbbi durum sadece yaygın olması ve çok sayıda insanın ölümüne yol açması nedeniyle pandemi olarak nitelendirilemez, aynı zamanda bulaşıcı olması gereklidir. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) tanımlamasına göre, bir hastalığın pandemi olabilmesi için kabaca üç kriter aranıyor:
- Yeni bir virüs olması
- İnsanlara kolayca geçebilmesi
- İnsandan insana kolay ve sürekli bir şekilde bulaşması
Yakın tarihte gerçekleşen pandemiler ve büyük etki yaratan bazı epidemiler, Kara veba, Kolera, Grip, Tifo,Domuz gribi. Salgın hastalıklar çağlar boyunca tarihin akışını değiştirmiştir. Tarihsel olaylara etkisi en büyük salgın vakalarına dair BBC haberine göz atabilirsiniz.
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51970490
SEMPTOM NEDİR?
Semptom diğer adıyla belirti, hasta tarafından fark edilen, bir hastalık veya alışılmışın dışında bir durum nedeniyle vücut işlevlerinin veya hislerin normalden ayrılış halidir. Yenitip koronavirüs hakkında Dünya Sağlık Örgütü’nün açıkladığı ve T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından teyit edilmiş belirgin semptomları yüksek ateş, kuru öksürük, nefes darlığı, baş ağrısı olmak üzere çeşitli vakalarda grip belirtileri olan hapşırma, mide ve barsak sorunları, halsizlik de temel belirtilere eşlik ediyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre virüsün fark edilen ilk belirtisi yüksek ateş, ardından kuru öksürük ve yaklaşık bir hafta içerisinde güçlü bir solunum sıkıntısı. Öncelikli olarak yakın zamanda yurtdışı temasında bulunan ya da yurt dışından gelenlerle temas halinde olanlar olmak üzere, bu belirtileri gösteren kişilerin en yakın sağlık kuruluşu ya da Alo 184’e başvurmaları öneriliyor.
KORUNMA NEDİR?
Korunma, diğer bir deyişle önlem alma, hastalığa neden olabilecek durumlardan kaçınmak olarak tanımlanabilir. Korunmak özellikle hastalığın bulaşma risklerini ve önlem şekillerini erkenden öğrenip hastalığı önleyici, hafifletici veya geciktirici tedbirler almak şeklinde gerçekleşir. Yenitip korona virüsün sebep olduğu COVID-19 hastalığından korunmak içinse açıklanan önlem listesi şu şekilde:
- Ellerinizi sık sık yıkayın
Ellerinizi bol su ve sabunla düzenli olarak, ovalayarak temizleyin. Ellerinizi yıkayamadığınız durumlarda alkol içeren dezenfektanlar, jeller ya da kolonya gibi ürünlerle sık sık temizlemeye çalışın. Korona virüs, taşıyıcı kişinin dokunduğu yüzeylere bulaştığında uzun bir süre orada yaşamaya devam eder. Mevcut bulgular, yeni korona virüsün pek çok farklı malzemelerden yapılmış yüzeylerde saatlerce, hatta günler boyunca yaşayabildiğini gösteriyor. Elleri su ve sabun ile yıkamak ya da alkol içeren dezenfektanlarla temizlemek dokunduğunuz herhangi bir yüzeyden bedeninize girme riski bulunan virüsleri öldürerek virüsün bedeninize girmesini engelliyor.
- İnsanlarla iletişim kurarken fiziksel mesafenizi koruyun
Özellikle öksüren ya da hapşıran biriyle aranızda en az 1 metre mesafe olmasına dikkat edin. Virüs yalnızca temas değil havadan damlacık yoluyla da bulaşabildiği için özellikle kapalı ortamlarda diğer insanlarla mümkün olabildiğince uzak mesafede olmaya çalışın. Günlük yaşamınızda öpüşme, tokalaşma, sarılma gibi fiziksel olarak karşınızdaki kişiyle yakın temas kurmanızı gerektirecek davranışlardan kaçının.
- Gözünüze, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının
Gün içinde ortalama bir insanın saatte 23 kez yüzüne dokunduğunu biliyor muydunuz? Yüzünüze dokunduğunuz her an daha fazla korona virüsünün bedeninize girme riski artacaktır. Eller gün içinde tahmin bile edemeyeceğiniz kadar çeşitlilikte birçok farklı yüzeye dokunur ve bu yolla topladığı tüm virüsleri bedeninizin içine açılan gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza aktarabilir.
- Solunum sistemi hijyeniniz konusunda dikkatli olun
Yalnızca kendinizin değil çevrenizdeki diğer kişilerin de nefes alıp verirken solunum hijyeniyle ilgili kurallara dikkat etmesini sağlamalısınız. Öksürdüğünüzde ya da hapşırdığınızda solunum yollarınızı dirseğinizle ya da kağıt bir peçeteyle kapatarak ağız sıvılarınızın havaya yayılmasına engel olun.
- Belirtilerinizin ve güncel gelişmelerin farkında olun
Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk gibi korona virüsünden kaynaklanan COVID-19 hastalık belirtileriniz varsa mümkün olabilen en çabuk şekilde bir doktora görünün. Kendinizi iyi hissetmiyorsanız evden dışarı çıkmayın. Sağlık Bakanlığı ve Dünya Sağlık Örgütü gibi resmi kuruluşlar tarafından yapılan tüm açıklamaları ve korona virüsüyle ilgili güncel haberleri güvenilir ve resmi kaynaklardan takip edin.
RİSK GRUBU NEDİR?
Risk grubu, hastalıklar terminolojisi açısından ele alındığında, belirli hastalık türünden etkilenme olasılığı en yüksek olan kişilerin ortak özelliklerini tanımlar. Risk grubu ile ifade edilen öncelikli olarak korunması gereken kişilerdir, hastalık genel anlamda özellik ayırt etmeksizin herkese her şekilde bulaşabilir. Risk grubundaki bireyler hastalığı diğer bireylerden daha ağır bir tablo ile yaşamaktadır. COVID-19 pandemisi kapamında Dünya Sağlık Örgütü’ne göre en önemli risk grubu yaşlılar ve kronik hastalıkları olanlar. Bununla birlikte:
- Belli kanser türlerine yakalanmış hastalar
- Organ nakli alanlar
- Bazı genetik hastalıkları taşıyanlar
- Ağır kronik bronşit ve kistik fibroz gibi ciddi solunum hastalıkları
- Bağışıklık sistemini bastıran bazı ilaçlarla tedavi görenler
- Hamile kadınlar ve kalp hastaları da yüksek risk grubunda sınıflandırılıyor.
Evinizde risk grubunda biri varsa ne yapmalısınız?
- Uzmanların tavsiyelerine göre böyle bir durumda risk grubundaki ya da hastalık kuşkusu olan bir kişi ile 1,5- 2 metrelik mesafeyi korumaya çalışmalısınız.
- Birlikte ortak alanlarda geçirdiğiniz zamanları sınırlı tutmaya ve bu mekanları sürekli havalandırmaya dikkat etmelisiniz.
- Mümkünse risk grubundaki kişiler yemeklerini ayrı bir odada yemeli.
- Kullanılan havluların ayrı olmasına dikkat edilmeli.
- Evde ikinci bir banyo varsa ayrı banyolar kullanılmalı. Yoksa ortak banyo her kullanımdan sonra temizlenmeli
- Ayrıca izolasyonda yaşayan bir kişiyle ev paylaşanlar ellerini sabun ve suyla, 20 saniye boyunca, çok daha sık yıkamalı.
SOSYAL MESAFE NEDİR?
Sosyal mesafe, en az iki kişi olmak üzere bir grup insan içerisinde tüm bireylerin birbirlerine yakın temasta bulunmamak amacıyla bıraktıkları fiziksel bir boşluktur. Uzmanlara göre sosyal mesafenin topluluk içerisinde normal şartlarda iki birey arasında en az 1 metre, hastalık şüphesi olan kişilerle ise 2 metre olması gerekmektedir.
‘Sosyal mesafe’ neden gerekli?
Sosyal mesafe, çok önemli bir önlem çünkü Covid-19 hastalığına yol açan koronavirüs enfekte olmuş bir insan öksürdüğünde havaya saçılan virüs yüklü zerrecikler yoluyla yayılıyor. Virüsler bu zerreciklerle birlikte solunarak ya da düşüp yapıştıkları zeminleri elleyenlerin ellerini yıkamadan yüzlerine dokunmaları yoluyla başka insanları hasta edebiliyor. Dolayısıyla insanlar birbirleriyle ne kadar az zaman geçirir ne kadar mesafeli dururlar ise hastalığın yayılması şansını o kadar azaltmış oluyorlar.
Peki neler yapabilirsiniz? #EVDEKAL #STAYHOME
- Mümkün olduğunca evden çalışmak
- Çok gerekli olmadıkça taşıma araçlarına binmemek
- Aile ve arkadaş buluşmalarından kaçınmak
- Kalabalıklardan uzak durmak
- Diğer insanlarla en az iki metre mesafede durmak
- ‘Sosyal mesafe’ yine de çok gerekli bazı şeyleri yapmaya engel değil. Örneğin:
- Köpeğinizi dolaştırabilir
- Yaşlı komşu ve akrabalarınızın alışverişini yapabilir ihtiyaçlarını karşılayabilir
- Alışveriş yapabilir
- Evinizin yakınındaki alanlarda başkalarıyla güvenli bir mesafede egzersiz yapabilirsiniz
SOSYAL İZOLASYON NEDİR?
Sosyal İzolasyon, hastalık şüphesi taşıyan veya hastalıkta birincil risk grubunda olan bireylerin hayatlarını evde kalarak geçirdiği, çok acil ihtiyaçlar dışında (hastane, gıda alışverişi, eczane vb.) evden çıkmadığı bir süreç olarak tanımlanabilir. İzole kişiler okula gitmez, işe gitmez veya kamusal alanlarda serbestçe dolaşmaz. Eğer mümkünse izole günlerde kişilerin alışveriş için dahi dışarıya çıkmaması gerekir. Bu ihtiyaçlarını karşılayacak kimsesi olmayanların alışverişe çıkmaya mecbur kalırlarsa ev dışında her türlü sosyal teması minimuma indirmeye özen göstermeleri isteniyor.
Kimler kendini izole etmeli?
Covid-19 belirtileri gösteren herkesin kendini izole etmesi gerekiyor. Bu belirtiler 37.8’in üzerinde ateş, öksürük ve solunum güçlüğü olarak tarif ediliyor. Aynı zamanda bu belirtileri gösteren kişiyle aynı evi paylaşan herkesin de kendisini izole etmesi gerekli.
- Yalnız yaşıyorsanız, belirtilerin ortaya çıkışından itibaren 7 gün evde kalmalısınız.
- Eğer siz veya birlikte yaşadığınız bir kişi bu belirtileri gösterirse, bütün hanenin 14 gün kendilerini izole ederek, belirtilerin gelişip gelişmediğini gözlemesi gerekiyor.
- Bu süre içinde evdekilerden biri daha hastalık belirtileri göstermeye başlarsa o zaman 7 gün daha izole olmaları gerekiyor. Daha sonra hastalanan her bir kişi için izolasyon süresi 7 gün daha uzuyor.
- Hastalık belirtilerini gösteren kişilerin iyi havalandırılmış bir odada kalıp evdeki diğer kişilerden uzak durmaları tavsiye ediliyor.
Asla dışarı çıkmaması gerekenler
İleri yaştakiler gibi ciddi sağlık sorunları olanlar da hastalıktan ağır etkilendikleri için bu süreçte evden çıkmamaya ve sosyal teması azaltmaya azami özen göstermeleri gerekiyor. Bu kişilerle aynı evde yaşayanlar, veya bakımını üstlenen bireylerin de dışarı çıktıkları zaman sosyal mesafeye büyük özen göstermeleri öneriliyor.
KARANTİNA NEDİR?
Karantina, bulaşıcı bir hastalığın yaygın olduğu bir ülkeden, bir yerden gelen kişilerin, gemilerin, malların ve hayvanların geçici olarak bir yerde tutulup gözlemlenmesi biçiminde uygulanan bir sağlık önlemidir. Son günlerde sıkça duyduğumuz gönüllü karantina kavramı ise, hastalık etkeni taşıdığını düşünen bireylerin aile ve toplum sağlığını korumak adına bireysel kararları ile karantina uygulamasını ifade eder. Tarih boyunca farklı coğrafyalarda çeşitli nedenlerle karantina uygulamaları yapılmıştır. Karantina’nın kökenine ve tarihteki ilginç karantina vakalarına dair BBC’nin ilgi çekici içeriğine göz atabilirsiniz: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51630138
Dünya büyük bir değişim ve dönüşümün eşiğinde, günlük yaşantımızı, planlarımızı her şeyi askıya aldığımız bir bekleyiş halindeyiz. Bilgi dağarcığımızı geliştirip, gerekli önlemleri alırsak bu süreçten hızlıca çıkacağımıza Ready For Change olarak bizler inanıyoruz. Ülkemiz ve dünyanın üzerindeki bu gri bulutların bir an önce çekilmesini, hayatın normal akışına sağlık ve mutlulukla dönmesini, baharın tüm insanlığa güzellikler getirmesini dileriz.
KAYNAKÇA
https://covid19.saglik.gov.tr/tr
http://www.euro.who.int/en/countries/turkey
Yoruma kapalı